Vào chủ nhật ngày 11 tháng 2 năm 1979, những tiếng súng vang lên với nhịp điệu đáng sợ cùng những tiếng hô giận dữ của đám đông vang lên khắp thành phố.
Đến sáng thứ hai, tờ báo lớn nhất đất nước đã phủ đầy các sạp báo với tuyên bố: “Chế độ đã tan rã” trên trang nhất của mình. Chính phủ lâm thời đã sụp đổ một ngày trước đó và quân đội cũng rút trở lại doanh trại của mình - Cuộc cách mạng Hồi giáo đã chiến thắng vang dội.
Trong ngày thứ hai hôm đó, có một thanh niên bỏ qua tất cả sự hỗn loạn cách mạng ngoài kia hết mức có thể chỉ để gọi điện thoại hàng giờ đồng hồ đến văn phòng cha mình tại trụ sở lực lượng không quân trong Căn cứ Không quân Doshan Tappeh ở Tehran. Mỗi lần nhấc máy ông đều trấn an cậu con trai rằng mọi thứ đều ổn.
Từ nhiều tháng nay, cậu con trai đã cố gắng thuyết phục cha mình rời khỏi đất nước. Shah đã bỏ trốn và căng thẳng đang gia tăng. Nhưng mỗi lần như thế, ông già của anh đều trả lời rằng: “Cha là lính của vùng đất này và nhiệm vụ của cha đã giữ chân cha ở lại.” Người cha đã chăm chỉ đi làm hàng ngày tại quê hương của mình.
Nader Jahanbani (phải) và Mohamad Reza Pahlavi, vị Shah cuối cùng của Iran. Vào đầu những năm 1970, Nader đã đeo chiếc GMT-Master trên cổ tay.
Vào ngày thứ hai định mệnh đó, cậu con trai đã gọi điện vào lúc sáu giờ tối và nghe thấy giọng nói của cha mình. Anh gọi lại lúc bảy giờ, cha anh vẫn còn bắt máy. Một giờ sau, anh bấm số lần nữa nhưng lần này không ai trả lời anh.
Anh ta thử lại vài phút sau đó nhưng đều không có kết quả. Cậu trai vẫn tiếp tục nhiều giờ sau đó, đến khi có người nhấc máy. Giọng nói trầm lắng ở đầu dây bên kia chỉ đơn giản nói: “Họ đã đưa cha cậu đến ngôi trường đó.” - ám chỉ ngôi trường Refah đáng sợ, nơi đã được biến thành trụ sở của những người Cách mạng.
Cha anh là Trung tướng Nader Jahanbani, Phó Tham mưu trưởng Lực lượng Không quân Đến quốc Iran (IIAF), người đã bị bắt vào đêm hôm trước ngày kết thúc của cuộc Cách mạng Iran. Một tháng sau, ông bị xử tử ở tuổi 50, để lại cho con trai ông là Anushiravan chiếc đồng hồ Rolex GMT-Master trong một chiếc tủ khoá tại nhà tù Qasr của Tehran.
Rolex GMT-Master ref. 1675 “Mark III" với mặt số “Radial" từng thuộc sở hữu của Nader Jahanbani và nay được đeo bởi con trai ông.
Một quân nhân
Nader Jahanbani sinh ngày 16 tháng 4 năm 1928 tại Tehran trong một gia đình quân nhân thuộc dòng dõi hoàng tộc, sự nghiệp trong lực lượng không quân là định mệnh tất yếu của anh.
Một nhánh của gia đình ông là hậu duệ của Vương triều cai trị Iran trước Pahlavis, và nhánh còn lại có quan hệ với tầng lớp quý tộc Nga thông qua mẹ của ông, bà Helen Kasminsky.
Nader Jahanbani trẻ trung trong bộ đồ bay
Cha ông là Trung tướng Amanullah Jahanbani, chắc của Fath-Ali Shah, một vị vủa của Vương triều Qajar đã cai trị Iran từ cuối thế kỷ 18 đến đầu thế kỷ 20.
Dưới thời trị vì của Reza Shah Pahlavi, cha của vị Shah cuối cùng của Iran, Amanullah chỉ huy Lữ đoàn Cossack Ba Tư, sau đó ông trở thành bộ trưởng nội các. Mặc dù Amanullah đã vào tù vào cuối thời kỳ trị vì của Reza Shah Pahlavi nhưng sau đó ông đã giành được sự ưu ái của vị Shah tiếp theo của Iran, Mohamad Reza Pahlavi, người đã trả lại tự do cho Amanullah và sau đó bổ nhiệm ông làm thượng nghị sĩ.
Vào khoảng thời gian sau đó, Amanullah đã gửi Nadder đến Học viện Không quân Nga, nơi mà ông đã tốt nghiệp và sau đó gia nhập và IIAF năm 1950 - sự khởi đầu của một sự nghiệp lừng lẫy sẽ đưa ông trở thành một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất trong lực lượng không quân của đất nước.
Một vài năm sau khi tốt nghiệp, cũng giống như các IIAF sắp nhận máy bay chiến đấu đầu tiên của mình, F-84h Thunderjet, Nader cùng 13 đồng nghiệp phi côngcuar mình đã được phái đến Fürstenfeldbruck Air Base ở Đức, nơi có các trường đào tạo Sĩ quan của lực lượng không quân Đức.
Nader Jahanbani (hàng đầu tiên, thứ hai từ trái sang) và lớp học của anh ấy tại Học viện Không quân Nga
Tất cả các học viên đều cùng trải qua một khoá học, nhưng Nader là một trong năm phi công ở lại sau khi hoàn thành khóa học để tham gia khóa học Hướng dẫn viên phi công phản lực. Sau đó Nader đã chứng kiến đội nhào lộn trên không tốt nhất thế giới lúc bấy giờ là Skyblazer của Không quân Hoa Kỳ.
Các phi công Iran và Mỹ nhanh chóng kết bạn với nhau, và Nader trở thành người thường xuyên ngồi trên ghế sau của chiếc máy bay do lãnh đạo của Skyblazers, Thiếu tá Smallen để có thể tận mắt chứng kiến kỹ thuật của phi công Mỹ giàu kinh nghiệm. Chính vào lúc này, trên bầu trời cao phí Nam nước Đức, Nader đã quyết định rằng IIAF nên có đội nhào lộn trên không của riêng mình.
Nader Jahanbani (giữa) cùng đồng đội trước chiếc F-84G
Khi trở lại Iran, Nader bắt đầu thành lập một đội nhào lộn trên không. Các phi công đồng nghiệp và thậm chí là trưởng của IIAF cũng đều ủng hộ ông, dẫn đến sự kiện lễ khánh thành Đội Golden Crown AcroJet vào tháng 6 năm 1958.
Với sự tập luyện không ngừng nghỉ, Golden Crown đã đủ điều kiện để giành chức vô địch thế giới chỉ một năm sau đó. Ngược lại, đội đã chiến thắng trước sự cạnh tranh của Mỹ và Anh để giành chức vô địch năm 1959. Từ khi được thành lập cho đến trước cuộc cách mạng, Golden Crown vẫn luôn duy trì vị trí là một trong những đội nhào lộn trên không tốt nhất thế giới.
Máy bay phản lực F-86 Sabre của Golden Crown
Thành tích lớn nhất của Nader là giành được chức vô địch cuộc thi nhào lộn trên không vào năm 31 tuổi, và anh sẽ tiếp tục trở thành nhân vật chủ chốt của IIAF trong sự nghiệp của mình. Với ngoại hình cao ráo, đẹp trai và là một quân nhân, Nader đã huấn luyện các phi công cấp dưới và hoàn thiện các kế hoạch chiến lược của IIAF.
Với những mối quan hệ mà ông đã tạo dựng tại triều đình Mohammad Reza Pahlavi, Nader đã được bổ nhiệm làm phó chỉ huy của IIAF. Vào năm cuối của triều đại Pahlavi, ông được bổ nhiệm làm chủ tịch của Tổ chức Thể thao quốc gia, trong đó đội tuyển bóng đá của đất nước lần đầu tiên đủ điều kiện tham dự World Cup.
Nader Jahanbani (thứ tư từ trái sang), với các thành viên của Golden Crown.
Chiếc đồng hồ của phi công
Anushiravan Jahanbani là một trong hai người con của Nader. Ở thập kỷ thứ tám hiện nay, Anush đang sinh sống ở Hoa Kỳ sau khi nghỉ hưu ở các nhà máy sản xuất bật lửua Ronson và Zippo.
Phần lớn thời gian đầu đời của mình Anush sinh sống ở nước ngoài. Anh được sinh ra khi cha anh đang học ở Nga, sau đó sống ở Đức từ năm 11 đến 19 tuổi khi Nader bắt đầu khoá đào tạo sĩ quan.
Anh trở về Iran khi là một thiếu niên, Anush không thể rời khỏi đất nước do nghĩa vụ quân sự bắt buộc, nơi mà anh phục vụ trong lực lượng không quân.
Nader Jahanbani trong lễ tốt nghiệp của Anushirvan
Anh nói: “Khoá đào tạo phi công đầu tiên của tôi được hoàn thành vào năm tôi 16 tuổi, khi đó cha đã tặng tôi chiếc đồng hồ GMT-Master cũ của ông ấy và mua tặng cho huấn luyện viên của tôi một chiếc khác như một món quà".
Anush say đó đã chọn hàng không như một sự nghiệp nhưng không phải trong quân đội. Sau khi anh hoàn thành nghĩa vụ quân sự và lái máy bay hút bụi trong vài tháng, anh đã đến Texas, nơi mà anh lấy được bằng phi công vận tải hàng không, chứng chỉ cao nhất mà một phi công có thể lấy.
Trước khi trở về Iran để bắt đầu ở Air Taxi, một công ty bảo trì và cho thuê máy bay anh đã đến Đại học Yale và học kinh tế. Air Taxi nhanh chóng trở thành hãng vận tải được lựa chọn cho Shah và triều đình của ông, cùng với các quan chức chính phủ cao cấp và giới thượng lưu giàu có của đất nước.
“Chiếc đồng hồ đầu tiên tôi nhận được từ cha mình là khi tôi trở thành phi công, ông ấy tháo chiếc đồng hồ GMT-Master của mình ra và đeo vào cổ tay tôi ngay lập tức. Chiếc tiếp theo là chiếc đồng hồ Rolex Day-Date mà ông ấy tặng khi tôi kết hôn" Anush nói tiếp: “Nhưng chiếc tôi có bây giờ là một chiếc đồng hồ khác: chiếc đồng hồ GMT-Master mà cha tôi mua sau đó ở Châu Âu và được chuyển cho tôi sau khi ông bị xử tử”.
Trong tất cả những thứ mà Nader để lại, Anush coi chiếc đồng hồ Rolex GMT-Master là tài sản quan trọng nhất của mình.
“Cha đã luôn là một Thiên Chúa đối với tôi. Khi nhìn và đeo chiếc đồng này trên tay đã mang cho tôi một nguồn năng lượng bí ẩn mà nó không hề suy giảm trong vài thập kỷ qua" Anush tuyên bố: “Tôi luôn bật đồng hồ ngay cả khi tôi ngủ. Mỗi khi nhìn vào nó, tôi không còn cách nào khác là nghĩ đến cha mình, hàng ngàn ký ức như hiện ra trước mắt tôi" Anh tiếp tục: “Tôi nhớ những lần chúng tôi bay cùng nhau, những lần chúng tôi ở trong xe với nhau và tôi nhớ rõ ràng cách ông lái xe. Nhớ cả chùm ánh sáng xuyên qua cửa kính ô tô và phản chiếu trên viên pha lê. Chiếc đồng hồ ông luôn đeo trên cổ tay và giờ tôi luôn đeo bên mình. Kể từ thời điểm tôi nhận được chiếc Rolex và bộ đồng phục của ông từ cai ngục, tôi đã không bao giờ mua hay đeo một chiếc đồng hồ nào khác nữa, kể cả chiếc Day-Date ông ấy cho tôi".
Anushiravan Jahanbani trong bộ đồng phục Air Taxi
Anush ghét biệt hiệu “Pepsi" cho viền đồng hồ màu xanh và đỏ, mỗi khi ai đó sử dụng biệt danh đó, anh sẽ sửa lại họ và nhấn mạnh Rolex GMT-Master là “đồng hồ của phi công".
Với vấn đề bình thường về việc bấm giờ trong những năm anh đeo nó, Anush đã lưu ý: “Khoảng 20 năm trước, tôi nhận thấy rằng nó hơi chậm nên đã gửi nó đến công ty dịch vụ và trong thư yêu cầu tôi kiên quyết nhấn mạnh rằng họ nên cẩn thận để không làm mất nó. Sau ba tuần, tôi nhận lại chiếc đồng hồ với khung bezel và pha lê được thay mới".
Sự bình tĩnh trước cơn bão
Những ký ức được gợi lại bởi GMT-Master khiến bạn yên tâm một cách nồng nhiệt, nhưng những sự kiện dẫn đến việc chiếc đồng hồ được trao từ tay cha cho con trai thật là bi kịch.
Anush nói: “Trong vài tháng trước cuộc cách mạng, không khí căng thẳng và bạn có thể cảm nhận được điều gì đó sắp xảy ra. Tôi đã đưa gia đình đến Đức và điều đó thực sự là một điều nhẹ nhõm đối với cha tôi lúc đó, khi mà ông đã nài nỉ cả gia đình ra nước ngoài".
Tôi đặt câu hỏi cho Anush: tại sao cha anh ấy không rời Iran, đặc biệt là khi Shah đã khởi hành thuận lợi trước khi Ayatollah Khomeini trở về?
“Không thể thuyết phục ông ấy rời khỏi Iran" Anush trả lời với vẻ tiếc nuối, “Cha tôi sẽ luôn ở Iran, quê hương của ông ấy. Ngay cả khi ông rời đi, ông sẽ không bao giờ có thể tìm thấy bình yên. Ông sẽ trở nên trầm cảm hoặc tự sát. Điều tốt đẹp về số phận của ông là ông không bao giờ già đi, ông đang và sẽ luôn là Nader Jahanbani đẹp trai được chụp trong các bức ảnh”.
Shah của Iran, Nader Jahanbani và các chức sắc khác chào đón một chức sắc nước ngoài đến Iran vào đầu những năm 1970
“Mặc dù tôi biết cha muốn tôi rời khỏi Iran nhưng tôi đã trở lại Tehran vào ngày trước khi [ Ayatollah ] Khomeini trở về sau cuộc sống lưu vong,” Anush kể lại. “Ngay khi trở về, tôi đã đến văn phòng của mình bằng Air-Taxi và gọi cho ch tôi. Khi nghe thấy giọng tôi, ông nói rằng ông rất vui vì tôi không ở Iran. Tôi biết rằng mình đã cho ông ấy một tin xấu, nhưng tôi nói với ông tôi đang ở Tehran. Tôi nhớ rõ sự im lặng trong ít nhất là một phút của ông, và tôi có thể cảm nhận được sự lo lắng trong im lặng của ông. Sau đó ông nói, cha chắc rằng con biết rõ mình đang làm gì". Tôi hỏi Anussh rằng liệu anh có nghĩ việc quay trở về vào năm đó là điều đúng đắn không?
“Hai tuần sau khi cha tôi bị hành quyết, tôi đã bị bắt và bỏ tù trong năm tháng. Tuy nhiên, tôi nhớ rõ buổi tối tôi trở về Tehran, cha có đến gặp tôi và tôi thấy được ông đang cười rạng rỡ với niềm tự hào. Tôi có thể thấy rằng ông đang hạnh phúc từ sâu thẳm bên trong là được ở bên con trai mình" Anush nói.
Anush nhớ lại: “Chúng tôi đã có được 10 ngày bên nhau, khoảng thời gian khi Ayatollah Khomeini trở về từ nơi lưu đày đến ngày cách mạng tuyên bố chiến thắng. Tôi trở lại và ở bên cạnh ông đã mang đến niềm vui như vậy. Có sự căng thẳng và lo lắng trong không khí, và rõ ràng là mọi thứ sẽ xấu đi, nhưng cha và tôi dường như đang ở một nơi khác để kỷ niệm mối quan hệ của chúng tôi".
Nader Jahanbani với vợ và con, với Anush ở bên phải
10 ngày trôi qua nhanh chóng, những cuộc điện thoại đầy lo lắng đếm ngược cho sự nghiệp của ông diễn ta vào ngày 11 tháng 2 năm 1979, khi triều đại Pahlavi ở trong những ngày cuối cùng. Vào lúc hoàng hôn, một số nhà cách mạng đã đột nhập vào căn cứ không quân Doshan Tappeh và bắt giữ Nader Jahanbani. Ông được đưa đến trường học Refah, trung tâm của cuộc cách mạng, nơi giam giữ những tù nhân quan trọng nhất, và có một số đã bị hành quyết.
Tôi hỏi anh ta liệu có nghĩ rằng Nader đã thấy trước được việc mình bị bắt giữ, Anussh trả lời: “Không nghi ngờ gì nữa, cha tôi biết trước trước rằng ông sẽ bị bắt. Và tôi tin rằng không còn di thể nào về việc ông bị hành quyết".
Anussh giải thích: “Có thể vì ý thức và sự tự tin này mà ông đã không khóc lóc hay van xin mạng sống của mình như nhiều sĩ quan khác cũng bị giam cầm. Anh họ của cha tôi cũng bị các nhà cách mạng giam giữ vào thời điểm đó và ông luôn nói vậy mỗi khi nhìn thấy Nader với một khuôn mặt bình tĩnh và phong thái kiên định, như thể ông không quan tâm đến tình huống khủng khiếp và cái chết mà ông đang gặp phải”.
Kết thúc và bắt đầu
Lịch sử cho thấy không có cáo buộc rõ ràng nào chống lại Nader, người bị hành quyết khẩn cấp. Tại toà, anh ta ngồi với một mảnh giấy quanh cổ có nhãn “Tác nhân tham nhũng". Thêm vào đó, không có báo cáo hoặc tài liệu đáng tin cậy nào về thời gian giam cầm và xét xử ngắn ngủi của anh ta, ngoại trừ một chuyên mục trên một tờ báo tường thuật một phần cuộc trò chuyện của anh và thẩm phán.
Có lẽ vì sự nghiệp lẫy lừng và cái chết chóng vánh của ông mà có nhiều câu chuyện đã phát triển xung quanh Nader kể từ khi ông qua đời. “Luôn có nhiều câu chuyện về cha tôi. Thực tế là không có câu chuyện bị cáo buộc nào trong số này được chứng minh. Vẫn có nhiều người nói rằng ông từng qua cầu Karun bằng máy bay chiến đấu, hoặc ông đã chỉ huy đội xử bắn khi bị hành quyết. Nhưng là con trai của ông, tôi không bao giờ quan tâm đến những câu chuyện như vậy" - Anush nói.
Bản sao của tờ báo Ettelaat phát hành ngày 14 tháng 3 năm 1979, với trang nhất (trái) đưa tin về phiên tòa xét xử Nader, anh ấy có thể nhìn thấy trong bức ảnh ngoài cùng bên phải
“Điều duy nhất có ý nghĩa đối với tôi là cha tôi đã trả lời tất cả các câu hỏi mà thẩm phán hỏi ông ấy trước tòa bằng những câu ngắn gọn, dứt khoát - đây là những gì các tờ báo đã đưa tin,” Anush nói, “Tôi có thể tin điều đó, bởi vì điều này mô tả chính xác tính cách dũng cảm, mạnh mẽ và cứng rắn của cha tôi, ông ấy là một sĩ quan và một quý ông”. Anh nói tiếp: “Một hoặc hai tuần sau khi cha tôi bị hành quyết bằng cách xử bắn và được truyền tải một cách trắng trợn qua các bản tin vô tuyến, tôi bị bắt và ngồi tù 5 tháng. Tôi bị buộc tội là con trai của Nader Jahanbani, họ đã đợi năm tháng để có một người nào đó đến nộp đơn và khiếu nại chống lại tôi và đưa ra phán quyết với lý do khiếu nại. Nhưng không ai xuất hiện mà các đồng nghiệp của tôi tại Air Taxi đều đồng loạt ký tên ủng hộ tôi".
Anush kể lại trong thời gian bị giam cầm anh đã nghe về câu chuyện của cha mình. Khi còn ở trong tù tôi đã bị bịt mắt và được gửi đến phòng thăm để gặp mẹ mình. Người lính canh đi cùng tôi đã hỏi mối quan hệ của anh với Trung tướng Jahanbani là gì? - “Tôi là con trai ông ấy" Anush trả lời, và một khoảng khắc yên lặng trôi qua trước khi Anush hỏi người lính có thấy cha anh không - “Tôi là cai ngục của cha anh" người lính canh trả lời và sau đó nói thêm: “Tôi chưa bao giờ thấy ai dũng cảm như vậy, ông ta cứng rắn như một hòn đá".
Di sản tồn tại
Tôi hỏi Anush vì sao anh không giống như rất nhiều người Iran lưu vong khác, anh không kể với truyền thông về cha mình. “Cha tôi không cần những lời tường thuật của chúng tôi. Sự nghiệp của ông chính là người phát ngôn tốt nhất, và điều đó đủ nói lên về tính cách tuyệt với của ông" - Anush trả lời.
Có rất nhiều nhóm trên Facebook dành riêng cho Nader Jahanbani nên tôi hoi Anush vì sao anh nghĩ rằng cha mình vẫn là một nhân vật có sức hút ở nhiều thập kỷ sau đó. “Tôi thường hỏi những quản trị viên của các trang chia sẻ trên phương tiện truyền thông xã hội như vậy. Hầu hết trong số họ được sinh ra sau cuộc cách mạng năm 1979 và thậm chí không sống trong thời gian cách mạng, nhưng họ nói lòng can đảm và dũng cảm của Nader đã truyền cảm hứng cho họ".
Tôi cũng hỏi anh ấy sẽ làm gì nếu trở về Iran. Anush trả lời: “Nếu một ngày nào đó hoàn cảnh thúc giục tôi trở về quê hương. Điều đầu tiên tôi làm chính là đến mộ của cha, có rất nhiều điều tôi muốn nói với ông ấy".
“Lý do chính khiến tôi vẫn luôn đeo chiếc đồng hồ này là mỗi khi nhìn nó tôi lại nhớ về hàng ngàn kỷ niệm về cha. Đó là lý do vì sao tôi sẽ không bao giờ xem giờ bằng bất kỳ phương tiện nào khách ngoài chiếc đồ hồ thân yêu này" - Anush thú nhận.
Anush Jahanbani
Tôi đã nghĩ về câu chuyện của cha anh ấy và hỏi anh một câu hỏi mà với tôi nó rất quan trọng: “Điều gì sẽ xảy ra với chiếc đồng hồ này?”
“Tôi sẽ tặng lại chiếc đồng hồ cho cháu trai của tôi hiện 12 tuổi với màu đen và trắng. Tên của đứa cháu là Nader...Và chiếc đồng hồ nãy sẽ luôn thuộc về Nader".
Bình luận - Phản hồi